بررسي شعر اخوان از آغاز تا انجام (4)

قایق زندگی  با انتخاب دکتر یاوریان به عنوان مربی خود:

قایق بادبانی زندگی خود را در تلاطم امواج روزگار با لذت و اطمینان تا ساحل آرامش مطلوب به پیش برانید.

ازین اوستا :اوج هنر شعری ِ اخوان

((ازاین اوستا )) چهارمین دفتر شعری مهدی اخوان ثالث بدون شک باارزشترین یادگار اخوان برای ادبیات فارسی است .

این مجموعه بی شک در بردارنده بهترین اشعار اخوان است که دراواخر دهه سی و اوایل دهه چهل سروده شده اند.

دریافت و نگاه اخوان از زندگی و انسان در این مجموعه تحول می یابد و رنگی دگرگونه می گیرد . خواننده در این مجموعه با تفکری یکدست روبرو می شود که شاعر در لحظه های مختلف ِ زندگی ِ خویش با بیانهای متفاوت آنها را سروده است. به لحاظ ِ زبانی نیز واژه ها در جای درست خود قرار دارند . اولین شعر این مجموعه                             (( منزلی در دوردست)) نام دارد که پرسش فلسفی است . طرح پرسش در این مجموعه شعر یکی از ویژگیهای بارز ِ این مجموعه است . پرسش اخوان از بودن ، چگونه بودن ، و چرا بودن است .

شعر دوم این مجموعه (( کتیبه )) نام دارد که زیباترین شعر اخوان در بیان یاس ِ اجتماعی و فلسفی است که با طنزی تلخ نیز آمیخته است . انسانی که در (( کتیبه )) در برابر طبیعت و تاریخ قرار می گیرد ، می کوشد تا بر تاریخ و طبیعت غلبه یابد اما گویی تمامی ِ تلاشهای او غرق در تکرار است . اخوان در این شعر می خواهد بگوید که انسان در برابر جبر تاریخ و طبیعت قرار دارد و علیرغم کوششهای بسیار همواره مغلوب است . اخوان در ((ازاین اوستا )) فقط در این شعر یاس ِ فلسفی ِ خود را بیان نمی کند بلکه در بسیاری از شعرهای این مجموعه با چنین شناخت و دریافتی از هستی روبرو می شویم .

(( قصه شهر سنگستان )) که شاید یکی از معروفترین شعرهای بلند اخوان باشد ، سومین شعر این مجموعه است . این شعر بر اساس ِ روایت ِ قصه های ایرانی و با تصویر سازی ِ فوق العاده عالی بیان نوشته است بطوریکه از همان آغاز می توانیم داستان را در ذهن خود بصورت تصویری مشاهده کنیم . (( قصه شهر سنگستان )) بر پایه مکالمه شکل می گیرد و مکالمه در این شعر با پرسشهای مکرر ادامه می یابد . دیالوگهای قصه از زبان ِ دو کبوتر بیان می شود . دو کبوتری که از بالای درخت سرو ِ کهنسال کسی را می بینند که در زیر درخت خوابیده است . آنها می خواهند بدانند او کیست . پس از حدث حدث و گمانهای اولیه یکی از دو کبوتر حدس می زند که او بهرام ورجاوند – از نجات بخشان زرتشتی – است که پیش از روز رستاخیز خواهد خاست . تاملات ِ اخوان در آیین ِ زرتشتی در این شعر بخوبی مشهود است . او از زبان کبوتر مردی را که در زیر درخت خوابیده است به ناجی ِ آیین ِ زرتشت مانند می کند که به همراه ِ پهلوانان باستانی مانند  (( گیو )) و (( توس )) و(( گرشاسب)) میخواهد انیران را فروکوبد و درفش ِ کاویانی را بر سراسر ایران برفرازد . این دریافت برگرفته از متون پهلوی است . کبوتر دوم او را به جا می آورد و درمی یابد که او شهریار شهر سنگستان است . شهریاری که دزدان دریایی به شهرش حمله آوردند و او مانند سردار دلیری نعره زد اما پاسخی نشنید .(( دزدان دریایی می توانند نماد ِ استعمار غرب باشند و مراد از حمله دزدان ، کودتای بیست و هشت مرداد و مراد از پهلوانان شکست خورده به احتمال دکتر مصدق است)) .* می توان هر یک از کلمات و اصطلاحات این شعر پر رمز و راز اخوان را تعبیر به چیزی کرد . اما باید بدانیم که هر تاویلی از این شعر فقط یک برداشت از شعری است که می تواند معناهای گوناگونی در خود بیافریند . از زبان کبوتر دوم راه رستگاری شهریار بیان می شود که برداشتی از آیین های زرتشتی است. محمد رضا شفیعی کدکنی می گوید : (( یکی از برجسته ترین خصوصیات شعر اخوان مساله ی ِ گرایش به اساطیر و ویژگیهای زندگی ِ ایرانی است و در یک کلمه خلاصه می کنم : رنگ ایرانی ِ شعر است و این خصوصیت از دو سوی قابل بررسی است : نخست اصل اطلاع از میتولوژی غنی و سرشار ایرانی که بنفسه شعر محض است و تاثر از گذشته ی ِ دیرسال آن ، و دیگر برداشت این مسایل و نوع تلقی ِ آنهاست. و آن همه ستایشی که نثار مزدک و مانی و زرتشت می کند نتیجه همین پیوند روحی است با جهان ِ از دست رفته .))** شهریار پس از انجام همه کارهایی که کبوتر بشارتگوی گفته به نتیجه ای نمی رسد و سر در غار می کند و می گوید :

ـ «. . . غم دل با تو گویم، غار!

بگو آیا مرا دیگر امید رستگاری نیست؟»

قایق زندگی  با انتخاب دکتر یاوریان به عنوان مربی خود:

قایق بادبانی زندگی خود را در تلاطم امواج روزگار با لذت و اطمینان تا ساحل آرامش مطلوب به پیش برانید.

صدا نالنده پاسخ داد:

«. . . آری نیست؟»

بند پایانی شعر به زیبایی ِ هر چه تمامتر و رعایت موسیقیایی کلام ، آخرین صدای نومیدانه شهریار است . داستان به پایان رساندن شعر قصه شهر سنگستان بسیار شنیدنی است که اخوان

آن را در کتاب ((مجموعه مقالات۱)) خود به تفصیل شرح داده است . که در این نشانی اینترنتی می توانید کل این مقاله را ببینید :

http://mehdi1307akhavan1369.persianblog.com

شعر ششم این مجموعه(( آنگاه پس ازتندر)) نام دارد که شعر سیاسی است که وضعیت جامعه ومردم را پس ازشکست جنبش ملی روایت می کند.قصه آنگاه پس ازتندر دارای یک معنای ظاهری است که روایت بر اساس آن شکل می گیرد.

از دیگر اشعار ماندگاراخوان باید به شعر نماز اشاره کرد که محل بارز از خود بی خود شدن شاعر است . آنگاه که مست و شوریده سر روبروی معشوقش می استد و برگی نازک از نهال گردو را مهر و شبنم آجین سبز فرش باغ را به جای سجاده انتخاب می کند و قبله را : قبله گو هر سو که خواهی باش . شاعر همه مقدمات را فراهم می کند اما در بهترین بخش شعر پرسشی متناقض نما مطرح می کند :

با تو دارد گفتگو شوریده ی ِ مستی

مستم و دانم که هستم من

ای همه هستی زتو ، آیا تو هم هستی ؟

شعر (( روی جاده ی ِ نمناک )) ، دیگر شعر این مجموعه است که مرثیه ای برای صادق هدایت است و اخوان آن را با بن مایه ی ِ فلسفی و جستجو در هستی شکل می دهد . طرح پرسشهای بی پاسخ درباره حیات و هستی ویژگی عمده این شعر می باشد .

شعرهای آواز چگور، صبوحی، درآن لحظه، پرستار، و نه هیچ نسبت به شعرهای قبلی ازاهمیت کمتری برخورداراند.

ازدیگر شعرهای موفق وزیبای اخوان در این مجموعه می توان به سبز،نوحه،پیوندها وباغ اشاره کرد که هریک از جایگاه والائی در شعرمعاصرفارسی قرار دارند.

 

  نویسنده : حمید

 

قایق زندگی  با انتخاب دکتر یاوریان به عنوان مربی خود:

قایق بادبانی زندگی خود را در تلاطم امواج روزگار با لذت و اطمینان تا ساحل آرامش مطلوب به پیش برانید.

پست قبلیNext Post

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

4 + 2 =