هوتی، ملقب به بودای خندان

با مطالب نیک اندیشان همراه باشید.

هوتی، ملقب به بودای خندان، از محبوب‌ترین عرفای ژاپن است. مشهور است که هوتی در طول زندگی عارفانه‎ی خویش، حتی یک کلمه هم بر زبان نیاورد و از زمانی که به نور معرفت و عرفان مشرف شد، تنها شروع به خندیدن کرد و هر گاه کسی از او می‎پرسید: «چرا می‎خندی؟» او در جواب بیشتر می‌خندید. هوتی در حالی که فقط می‌خندید دهکده‎ها و شهرها را یکی پس از دیگری پشت سر می‎گذاشت.

مردم دور او جمع می‎شدند و او هم‎چنان می‎خندید. بتدریج خنده‎ی او به دیگران نیز سرایت می‎کرد و اشخاص حاضر در جمع یکی یکی به خنده می‎افتادند. در نهایت همه می‌خندیدند ولی نمی‎دانستند چرا. به خود می‎گفتند: «مسخره است. این مرد خل و چل است. اصلاً ما چرا داریم می‎خندیم؟» نگران می‌شدند و با خود می‌گفتند: «حالا مردم چه فکر می‎کنند؟ ما داریم الکی می‎خندیم.» با این وجود، هنگامی که هوتی شهری را ترک می‌کرد مردم در انتظار بازگشت مجدد او به سر می‎بردند، زیرا تا آن وقت در طول زندگی خویش با این شدت و حدت نخندیده بودند. آنها احساس می‎کردند که بعد از این خنده، حواسشان پاک و شفاف‎تر شده است و چشمانشان بهتر می‎بیند. احساس می‎کردند که تمام وجودشان آکنده از نور شده است؛ انگار که پرده‎ی سیاه سنگینی را از چهره‌ی خود کنار  بودند.

به این ترتیب هوتی همه‎ی دهکده‎ها و شهرها را یکی پس از دیگری پشت سر می‎گذاشت و به هر شهری که می‎رسید، آنجا را سرشار از خنده و شادی می‎ساخت. او به مدت چهل و پنج سال تنها یک کار انجام داد، و آن هم خندیدن بود!

جالب است که در ژاپن، از هیچ کس به اندازه‎ی هوتی با عزت و احترام یاد نمی‎کنند. در هر خانه‎ای، مجسمه‎ای از هوتی وجود دارد. او هیچ کاری غیر از خندیدن انجام نداد؛ ولی خنده‎ی او از چنان عمقی سرچشمه می‎گرفت که در وجود هر کس که آن را می‎شنید برجا می‎ماند و انرژی‌‌ای تازهدر وجودش جاری می‌ساخت.

هوتی منحصر به فرد است. در تمامی اعصار، هیچ ابوالبشری آدم‎ها را تا به این حد به خنده وانداشته است، آن هم خنده‌ای بدون دلیلی خاص! این خنده مردم را ارضا می‎کرد و ناپاکی را ازوجود آنها می‎زدود. با این خنده، احساس خوشایندی به آنها دست می‎‎داد که تا آن زمان تجربه نکرده بودند. این خنده چیزی را در عمق ناشناخته‎ی وجودشان بیدار می‌کرد و زنگی را در قلب آنها به صدا درمی‎آورد.

شاید دنیا هرگز آدمی مثل هوتی را به خود ندیده باشد و به همین دلیل است که هوتی از چنین اهمیتی برخوردار است.

زندگی او با زندگی یک آدم معمولی خیلی متفاوت بود. زندگی او چیزی نبود جز خنده‎ای مستمر. می‎گویند که هوتی حتی گاهی اوقات در خواب هم می‎خندید. او شکمی گنده داشت که موقع خندیدن تکان می‎خورد و بالا و پایین می‎رفت. خندیدن برای او به قدری طبیعی و ساده بود که هر چیزی می‎توانست او را به خنده بیندازد، حتی در خواب ـ چرا که زندگی، چه در خواب و چه در بیداری،چیزی نیست جز یک کمدی.

ولی شما از زندگی یک تراژدی ساخته‎اید. و این چنین در واقع آن مفتضح کرده‎اید. حتی وقتی می‎خندید، در واقع نمی‎خندید، بلکه تظاهر می‎کنید و حتی این تظاهر را نیز زورکی انجام می‎دهید. خنده‎ی شما از قلبتان سرچشمه نمی‎گیرد و از ته دل نیست. این خنده از هسته‎ی وجود شما به بیرون نمی‎تراود، بلکه تنها رنگ و پوششی است که نمای بیرونی شما را می‎پوشاند. شما به دلایلی می‎خندید که هیچ ربطی به خنده ندارند.

در یک شرکت تجاری، رئیس مؤسسه مشغول نقل حکایت‎های تکراری و بی‎مزه‎ی همیشگی بود، و البته همه‎ی کارکنان حاضر در دفتر می‎خندیدند ـ چون که مجبور بودند! آنها دیگر حالشان از شنیدن آن قصه‎ها به هم می‎خورد، ولی بالاخره پای رئیس در کار بود! وقتی رئیس لطیفه می‎گوید، مرئوس باید بخندد؛ این در واقع جزئی از وظایف او است. در این میان، فقط یک خانم ماشین‎نویس بود که نمی‎خندید و جدی و شق و رق نشسته بود. رئیس از او پرسید: «چه شده؟ چرا نمی‎خندی؟» او در جواب گفت: «من آخر ماه از اینجا می‎روم.» پس بنابراین دیگر دلیلی وجود نداشت که بخندد!

آدم‎ها برای انجام هر کاری دلایل خاص خودشان را دارند. در این میان، حتی خندیدن هم گونه‌ای معامله شده و جنبه‎ی اقتصادی و سیاسی پیدا کرده است. خنده دیگر ناب نیست؛ خلوص آن از بین رفته است. تو دیگر نمی‎توانی خالصانه و بدون آلایش، مثل یک کودک، بخندی. انسان زمانی که دیگر نتواند با خلوص بخندد، پاکی و طهارت و معصومیت خویش را از دست می‎دهد.

یک کودک را نگاه کن. خنده‎اش را ببین که چقدر ژرف است وچگونه از کنه قلبش سرچشمهمی‎گیرد. اولین فعالیت اجتماعی‌‌ای که کودک فرا می‎گیرد لبخند زدن است ـ البته استفاده از واژه‎ی «فرا گرفتن» صحیح نیست، زیرا لبخند چیزی است که در وجود کودک به ارمغان نهاده شده و او در حقیقت آن را با خود به این دنیا می‎آورد. بهتر است بگوییم که کودک با لبخند زدن، عضوی از اجتماع می‎شود.

لبخند او بسیار طبیعی و خودانگیخته و اولین جرقه‎ی وجود کودک در این دنیاست. وقتی یک مادر لبخند کودکش را می‎بیند، خوشحالی عظیمی به او دست می‎دهد، برای اینکه این لبخند نمایانگر سلامتی و هوش کودک است. این لبخند گواه سرزندگی و شاد بودن کودک است و نشان می‎دهد که کودک، احمق و عقب‌افتاده نیست. مادر با مشاهده‎ی این وضعیت، به وجد می‎آید.

لبخند زدن اولین فعالیت اجتماعی انسان است، و باید به عنوان اصلی‎ترین و اساسی‎ترین فعالیتآدمی نیز باقی بماند. آدم بایستی در تمام طول زندگی‎اش بخندد و تنها در این صورت قدرت مقابله با مشکلات را پیدا می‎کند ـ مقابله‌ای که سبب رشد و بلوغ انسان می‎شود. من نمی‎گویم که آدم نباید گریه کند. در واقع، اگر نتوانی بخندی، گریه هم نمی‎توانی بکنی. گریه و خنده با هم هستند. آنهاجزئی از پدیده‎ای هستند که در مجموع نمایانگر حقیقت و اصالت انسان است.

میلیون‎ها نفر آدم هستند که اشک‌های‌شان خشک شده است. چشم‎های آنها برق و جلا و عمق خود را از دست داده و خشک و بی‎طراوت شده است؛ چرا که نمی‎توانند اشک بریزند و بگریند، و بنابراین اشک به طور طبیعی در چشم‌های‌شان خشکیده است. اگر جلوی خنده را سد کنند، راه جاری شدن گریه و اشک را هم بسته‎اند. کسی که بخوبی می‌خندد، بخوبی هم می‎تواند گریه کند. اگر بتوانی بخوبی بخندی و گریه کنی، می‌توانی ادعا کنی که زنده هستی.

آدم مرده نمی‎تواند بخندد و اشک بریزد. آدم مرده فقط می‎تواند جدی باشد. برو و به یک جسد نگاه کن ـ مهارت آدم مرده در جدی بودن، از تو بسیار بیشتر است. فقط آدم‎های زنده هستند که می‎توانند بخندند و گریه کنند.

گریه و خنده جزئی از حالت‎های خلقی و دماغی ما هستند، جزئی از حال و هوای درونی که ما را غنی می‎کنند. ولی بتدریج و با گذر زمان، به فراموشی سپرده شده‌اند. چیزی که در ابتدا طبیعی و خودانگیخته بوده، اکنون غیر‌طبیعی می‎شود. ما به کسی احتیاج داریم که با سقلمه و سیخونک و قلقلک به خنده واداردمان. فقط در این صورتاست که می‎توانیم بخندیم. برای همین است که این همه لطیفه و جوک در دنیا ابداع شده است.

ما فقط موقعی می‎خندیم که دلیلی وجود داشته باشد و چیزی ما را به خنده وا دارد. یک نفر لطیفه‎ای نقل می‎کند، و شما می‎خندید؛ برای اینکه لطیفه، هیجان خاصی در شما ایجاد می‎کند. لطیفه در واقع داستانی است که در جهتی خاص پیش می‎رود، ولی مسیر آن ناگهان عوض می‎شود. این تغییر‌مسیر چنان غیر‌قابل پیش‎بینی و شدید است که اصلاً در تصور شما هم نمی‎گنجد. هیجان افزایش می‎یابد و شما منتظر شاه‌بیت و نکته‎ی اصلی لطیفه هستید. و ناگهان، چیزی کاملاً بر‌خلاف انتظار شما و در عین حال مضحک و محال به گوشتان می‎رسد که اصلاً با آنچه در ذهن خویش تصور می‎کردید هم‎خوانی ندارد. یک لطیفه هیچ وقت منطقی نیست. اگر لطیفه منطقی باشد، ماهیت خنده‎دار بودن خود را از دست می‎دهد، زیرا آن موقع شما می‎توانیدپایان آن را حدس بزنید و قبل از اینکه شاه‌بیت لطیفه بیان شود، شما خودتان از طریق قیاس و محاسبه به آن رسیده‎اید. از این رو، دیگر خنده‎دار نخواهد بود. در یک لطیفه‎ی ناب، مسیر مضمون طوری ناگهانی عوض می‎شود که شما اصلاً نمی‎توانید آن را تصور کنید و به آن پی ببرید. این تغییر مسیر را می‎توان به یک جهش تعبیر کرد، جهشی کوانتومی ـ به همین دلیل است که یک لطیفه‎ی خوب، باعث آزاد شدن انرژی در قالب خنده می‎شود. لطیفه روشی ظریف برای قلقلک دادن شما از طریق روح و روان است.

بسیاری از سخنران‌ها خود را ملزم می‎دانند که در میان صحبت‎هایشان لطیفه تعریف کنند، زیرا بیشتر مخاطبین آنها، آدم‎هایی جدی به نظر می‎رسند و سخنران مجبور است که آنها را قلقلک بدهد تا جدیتی را که به آن پایبند هستند، فراموش کنند و از عالم هپروت دربیایند او باید هرازگاهی این کار را تکرار کند و شنوندگان را از عالم توهم به دنیای واقعیت برگرداند، چرا که مردم، همه، به طور فزاینده‎ای تمایل به جدی بودن دارند؛ و جدیت نیز رشدی سرطان‎گونه دارد.خنده به آدمی قوت می‎دهد. حتی علم پزشکی هم به این نتیجه رسیده که خنده یکی از مؤثرترین و فراگیرترین داروهایی است که طبیعت برای آدمی به ودیعه گذاشته است. اگر در زمان ناخوشی بتوانی بخندی، سلامت خود را زودتر بازمی‎یابی. اگر نتوانی بخندی، حتی اگر سالم هم باشی، دیر یا زود سلامت خود را از دست داده و مریض می‎شوی.

خندیدن کمی از انرژی درونی تو را می‌گیرد و آن را به سطح آورده و آزاد می‎کند. انرژی نیز، خنده را مثل سایه تعقیب کرده و از طریق آن به جریان می‎افتد. اگر خوب دقت کنید هنگامی که درمی‌یابید که از ته دل می‎خندید، برای چند لحظه در حالت مراقبه‎ی عمیق به سر می‎برید؟در این حالت؛ فکر متوقف می‎شود. غیر‌ممکن است که آدم در آن واحد هم بخندد و هم فکر کند. این دو عمل کاملاً با یکدیگر متضاد هستند شما یا می‎توانید بخندید و یا فکر کنید. اگر از ته دل بخندید، فکر کردن متوقف می‎شود و اگر در هنگام خندیدن فکر کنید، خنده‎ی شما ظاهری و باری به هر جهت خواهد بود، خنده‎ای لک‌و‌لک کنان و علیل!

خنده‎ی از ته دل، باعث ناپدید شدن ذهن می‌شود. کل راه و روش مراقبه‎ی «ذن» بر این است که انسان را به مرحله‌ی «بی‎ذهنی» برساند و خنده یکی از زیباترین راه‎ها برای رسیدن به چنین وضعیتی است.

سماع و خنده بهترین، طبیعی‎ترین، آسان‎ترین و قابل دسترس‎ترین راه‎ها برای رسیدن به وضعیت عدم تفکر و بی‎ذهنی هستند. آدم وقتی با تمام وجود به سماع برمی‎خیزد، فکر کردن متوقف می‎شود. شما به سماع ادامه می‎دهید، چون گردابی چرخ می‎زنید و چرخ می‎زنید … در این حالت، همه‎ی حد و مرزها و تقسیم‎بندی‎ها از بین می‎روند و شما دیگر حتی نمی‎دانید که محدوده‎ی جسمتان کجا پایان می‎یابد و حد و حدود هستی از کجا آغاز می‎شود. چرا که در هستی حل می‎شوید و هستی نیز در شما. حد و مرزها با یکدیگر درآمیخته می‎شوند. اگر با تمام وجود به سماع بپردازید و بگذارید کهسماع شما را هدایت کرده و وجودتان را تسخیر کند، دیگر جایی و مکانی برای فکر و ذهن باقی نمی‎ماند. همین اتفاق در خنده‎ی عمیق نیز رخ می‎دهد. اگر خنده وجود شما را تسخیر کند، فکر کردن متوقف می‎شود. همان تجربه‎ی چند لحظه‎ای عدم‌ذهنیت، نویدبخش اجر و پاداش بیشتر در آینده‎ی نزدیک است. ما باید بتوانیم هر چه بیشتر به وضعیت کیفی عدم‌ذهنیت نزدیک شویم و از مشغولیت فکری بپرهیزیم.

خنده مقدمه‎ی بسیار زیبایی برای ورود به وادی عدم‌تفکر و ذهنیت است. می‎گویند که هوتی هیچ علاقه‎ای نداشت که خود را استاد ذن بنامد یا اینکه مریدانی اطراف خویش جمع کند. به جای این کار، او با کیسه‎ای پر از شیرینی و اسباب‎بازی و آب‎نبات در خیابان‎ها به راه می‎افتاد و آنها را بین بچه‎هایی که دور او جمع می‎شدند و بازی می‎‌کردند، تقسیم می‎کرد.

حال، گاهی اوقات این بچه‎ها واقعاً بچه بودند، گاهی اوقات این بچه‎ها را نوجوانان و جوانان تشکیل می‎دادند، و گاهی اوقات نیز آدم‎های پیر و مسن بودند ـ پس با کلمه‎ی «بچه‎ها» گمراه نشوید. آدم‎های مسن، حتی آنهایی که از خود هوتی پیرتر بودند، برای او کودک به شمار می‎آمدند. در واقع، برای ارتباط برقرار کردن با هوتی، بایستی مثل یک کودک، معصوم بود. تنها چیزهایی که هوتی بین مردم پخش می‎کرد، اسباب بازی و آب‎نبات و شیرینی بود. این عمل وی نیز جنبه‎‌ای نمادین داشت. چرا که می‎خواست از این طریق، به عنوان مردی اهل دل و ایمان، این پیام را به مردم برساند کهزندگی را زیاد جدی نگیرید. زندگی چیزی جز اسباب‎بازی نیست. زندگی مثل آب‎نبات است. آن را بچشید، ولی اسیر و بنده‎ی آن نشوید. آب نبات به تنهایی خاصیت خوراکی ندارد. آدم فقط با آب‎نبات نمی‎تواند زندگی کند.

هوتی» به همه از بچه‎ها گرفته تا سالمندان ـ او با همه مثل کودک رفتار می‎کرد ـ اسباب‎بازی هدیه می‎داد. راهی بهتر از این برای بیان این مطلب که زندگی در این دنیای فانی بازیچه‎أی بیش نیست و آن چیز که تو آن را زندگی می‎پنداری عاری از حقیقت، موهوم و گذرا است، وجود ندارد. نباید به زندگی چنگ انداخت.

انسان اهل معرفت و مراقبه، می‎بخشد و شریک می‎شود ـ احتکار نمی‎کند و خست به خرجنمی‎دهد. چنین آدمی خود را مالک هیچ چیز نمی‎پندارد. اصلاً چه‌طور می‎توان در این دنیا صاحب چیزی بود؟ زمانی که تو نبودی، دنیا سر جایش بود. روزی هم می‎رسد که تو دیگر نخواهی بود، ولی دنیا همچنان سر جایش است. اگر اهل مراقبه باشی، زندگی تو سراسر بخشش می‎شود. آنگاه تو هر چه را که می‎توانی ببخشی، می‎بخشی ـ عشق را، تفاهم، همدردی، انرژی، ذهن، جان و هر چیز دیگر را؛ و از این کار لذت می‎بری.

هیچ لذتی بیشتر از لذت ناشی از بخشودن و تقسیم کردن نیست. به همین دلیل است که مردم از دادن هدیه لذت می‎برند. هدیه‌دادن به نوبه‌ی خود شادی محض به ارمغان می‎آورد. وقتی چیزی به کسی هدیه می‎دهید، حتی اگر از نظر مادی چندان هم با ارزش نباشد، صرفاً نفس این عمل خشنودی و رضایت عظیمی برای شما به همراه دارد. حال کسی را در نظر بگیرید که تمام زندگی‎اش به مثابه هدیه‌ای است، کسی که تمام لحظات زندگی‎اش آکنده از بخشش است ـ آیا چنین کسی واقعاً در بهشت زندگی نمی‎کند؟

تمام تعالیم هوتی در بخشش و تقسیم کردن خلاصه می‎شد. آیا چیزی مهم‎تر از این می‎توان تعلیم داد؟
ذن معتقد است که حقیقت را در قالب کلمات نمی‎توان بیان کرد، ولی با اشارات و حرکات می‎توان آن را ابراز داشت. انسان نمی‎تواند حقیقت را بیان کند، ولی می‎تواند آن را نشان دهد.

آدم می‎تواند در این دنیا باشد، بدون اینکه به آن وابسته باشد. آدم می‎تواند در جمع حضور داشته، و در عین حال تنها باشد. هزار و یک کار بکن، هر چه که لازم می‎دانی انجام بده، ولی ازبابت آن مغرور نشو.

در دنیا بودن هیچ ایرادی ندارد. در این جهان باش، ولی در عین حال آن جهانی بمان ـ اینوالاترین هنر ممکن است، هنر زندگی بین دو قطب متضاد و برقراری تعادل بین این دو تضاد. این راه، راهی است بسیار باریک، درست مثل لبه‎ی تیغ، ولی تنها راه ممکن است. اگر در چنین راهی تعادل خویش را از دست بدهید، حقیقت را نیز از کف خواهید داد.

در این دنیا حضور داشته باش و به راه خویش ادامه بده، با خنده‎ی ناب به عمق وجود خویش رسوخ کن. راه خود را به سوی خداوند با سماع بپیما! و با ترانه‌ و شادی به سوی خالق پیش برو